42. Industrie- en Havenschap Moerdijk

De wellicht grootste verandering in West-Brabant sinds de Sint-Elisabethsvloed is de vestiging van het Industrie- en Havenschap Moerdijk. Niet alleen het landschap veranderde maar ook de steden en dorpen. En uiteindelijk de samenstelling van de bevolking.

Geschiedenis

De geschiedenis van het gebied tussen Moerdijk en Klundert is een lange. Al in 1300 werd het gebied bewoond. Diverse overstromingen waaronder de St.-Elisabethsvloed hadden grote invloed op het ontstaan van het huidige gebied. Door dijkaanleg en inpoldering ontstonden de polders zoals die ongewijzigd tot 1968 bleven bestaan. In deze polders waren 32 boerderijen gevestigd.

Beleidsontwikkelingen

Al in 1949 was er sprake van de vestiging van een industrieterrein bij de Roode Vaart om de lokale bevolking werkgelegenheid te verschaffen. In de jaren zestig liep een aantal beleidsontwikkelingen min of meer parallel.

ZeKluZa

In 1961 besloten de toenmalige gemeenten Zevenbergen, Klundert en Lage Zwaluwe tot samenwerking om een zo groot mogelijk industrieterrein aan het Hollands diep te realiseren. ZeKluZa werd het samenwerkingsverband genoemd. Op 18 juni 1968 werd de Gemeenschappelijke regeling in de Staatscourant gepubliceerd en het Industrie- en Havenschap Moerdijk (IHM) was geboren. Het ZeKluZa structuurplan ging alleen over het gebied rond de Roode Vaart, een gebied van ongeveer 400 ha.

Rijksoverheid

De rijksoverheid nam in 1965 het besluit om het industrieterrein aan te leggen. Eind jaren zestig bleek namelijk dat Shell geen uitbreidingsmogelijkheden had in Pernis en daarom dreigde naar België te verkassen. Door het kabinet werd toen besloten om, naast het gebied rond de Roodevaart, ook van een deel van de Grote Polder tot industrieterrein te maken.

Natuurlijk werd tegen deze plannen bezwaar gemaakt, er werden 684 bezwaarschriften ingediend. Die bezwaren bleken vruchteloos.

Het terrein werd opgehoogd met zand dat bij het uitdiepen van het Hollandsch Diep nabij de Sassenplaat vrij kwam, terwijl tegelijkertijd de “Hollandsch Diep Haven” (insteekhaven naast Shell) werd aangelegd. Later werd het zand gebruikt dat vrij kwam bij de aanleg van het derde spaarbekken de Gijster in de Biesbosch.

Alle 32 boerderijen in het gebied werden gesloopt.

Groei

Tot ver in de jaren zeventig was Shell het enige bedrijf op het industrieterrein. De verkoop van de overige gronden verliep aanvankelijk slecht en alleen bij de Roodevaart ontwikkelden zich wat activiteiten. Pas vanaf 1975 vestigden zich meer bedrijven op het industrieterrein maar deze ontwikkeling stagneerde weer als gevolg van de economische crises in de 80er jaren.

Om nog enig geld te genereren werd een groot deel van het industrieterrein verhuurd voor landbouwdoeleinden. Er werd mest geïnjecteerd en vele hectares werden ingezaaid met snijmaïs en winterwortelen. De inwoners van de omliggende gemeenten werden van deze stagnatie de dupe: de onroerendgoedbelastingen stegen tot de hoogste van het land.

Eind jaren tachtig trok de economie weer aan en werd het eerste Masterplan Industrieterrein Moerdijk opgesteld. Het industrieterrein werd in een viertal themagebieden verdeeld: chemie, logistiek, energieopwekking/milieutechnologie en overige bedrijfsactiviteiten. Dit is vooral gedaan om hinder tussen bedrijven te voorkomen. Het industrieterrein kreeg intussen een bruto-oppervlakte van 2.600 ha en een netto-oppervlakte van circa 1.200 ha.

Een brede groenzone omsluit vrijwel het gehele haven- en industrieterrein waardoor het terrein een in geografisch opzicht afgebakend geheel is.

Gevolgen voor de bewoners

In de eerste plaats zijn natuurlijk de toenmalige bewoners van de boerderijen verhuisd. De kernen Moerdijk, Zevenbergen en Klundert hebben belangrijke uitbreidingen ondergaan, echter niet in de mate zoals was voorzien.

De samenstelling van de bevolking veranderde in de loop der jaren in hoog tempo. Veel mensen uit de Randstad vestigden zich in De Westhoek. In officiële taal werd gesproken over “allochtonen”, de gangbare benaming was: “Bovensloters”. De vestiging van de Randstedelingen had grote invloed op de sociale structuur in de plaatsen (zie venster 46).

Stand van zaken in 2011

Anno 2011 is het Haven- en industrieterrein Moerdijk is verdeeld in vijf deelgebieden:

1. Industrial Park
Het meest westelijke deel van het terrein is het Industrial Park. Hier zijn chemische en industriële bedrijven in de zwaarste milieucategorieën gevestigd. De bedrijven kunnen hier gebruik maken van de buisleidingenstraat onder het Hollandsch Diep voor het ondergronds transporteren van stoffen zoals zuurstof, ethyleen, aardgas en industriewater.

2. Ecopark
Midden op het haven- en industrieterrein aan de Westelijke Insteekhaven ligt het Ecopark. Het bestaat uit bedrijven met een hoog duurzaamheidpotentieel zoals energiegerelateerde bedrijven of bedrijven die recyclen. In het Ecopark is extra aandacht voor duurzaamheid en voor ecologisch ondernemen.

3. Seaport
Oostelijk van het Ecopark ligt Seaport Moerdijk waar zich bedrijven bevinden met watergebonden activiteiten waaronder op- en overslag van stukgoed, bulk en containers. In het aangrenzende gebied zijn nautische servicebedrijven gevestigd zoals onder andere een scheepswerf.

4. Distriboulevard en Tradepark
Aan de Distriboulevard en het Tradepark, ten zuiden van het spoor, zijn overwegend logistieke bedrijven gevestigd. Daarnaast is er een ambulancepost gestationeerd.

5. Servicepoint
In het Servicepoint zijn verschillende bedrijven en organisaties gevestigd die werkzaamheden ten dienste van het totale haven- en industrieterrein uitvoeren. Dit zijn onder andere de Douane, de Marechaussee, het Havenschap Moerdijk en het Havenschap Moerdijk Communicatie Centrum. Daarnaast zijn ook commerciële dienstverleners als uitzendbureaus en copy shops in dit deelgebied gesitueerd.

In het jaarverslag 2011 van het Havenschap Moerdijk worden de volgende gegevens vermeld:
– Aantal bedrijven in 2011: 406
– Bezoekende schepen: 2.069 zeeschepen en 13.804 binnenvaartschepen
– Omzet: € 19.967.000
– Werkgelegenheid:
…………….Directe werkgelegenheid: 9.326 werknemers
…………….Indirecte werkgelegenheid: 8.165 werknemers

Bronnen:
– Industrieterrein en Droncken Oort., Uitg. Afval Terminal Moerdijk
– Programma van eisen voor het structuurplan van Zevenbergen, Gemeente Zevenbergen 1977
– Port of Moerdijk Handbook
– Jaarverslag 2010 Havenschap Moerdijk
– Jaarverslag 2011 Havenschap Moerdijk

Bronnen illustraties:
– 1. Logo Havenschap Moerdijk www.havenvanmoerdijk.nl
– 2. Kaartje rond Hollandsch Diep
– 3. en 6. Google Maps
– 4. Werkzaamheden bij de aanleg van het industrieterrein
– 5. Ontwerp- programma gemeente Zevenbergen
– 7. Kees Wittenbols, www.breda-en-alles-daaromheen.nl
– 8. Foto Joop van Houdt, beeldbank Rijkswaterstaat 2008 www.beeldbank.rws.nl