20. Verkeer en vervoer nu

De vervoerlijnen van vroeger zijn in hoge mate bepalend geweest voor de vervoerlijnen van nu. Vanzelfsprekend eindigde de eerste spoorlijn vanuit Antwerpen naar Holland in Moerdijk. Daar vandaan moest je per veer naar de overkant van het Hollandsch Diep. Daarmee was ook de plaats van de toekomstige bruggen bepaald.

Als eerste werd in 1872 de spoorbrug over het Hollandsch Diep gebouwd. De brug voor het wegverkeer kwam bijna 65 jaar later, in 1936 en vormde een keerpunt in de ontwikkeling van het dorp Moerdijk. Het verkeer ging nu immers niet meer via, maar langs het dorp.

Die vervoerlijnen zijn ook verder van grote invloed geweest op de ontwikkeling van het gebied dat nu de gemeente Moerdijk vormt:
– Zevenbergen, al in het bezit van een waterverbinding (de Roode Vaart), kreeg een station en kon zich mede daardoor ontwikkelen tot een grotere kern.
– Het feit dat er twee spoorlijnen samen kwamen alvorens de Moerdijkbrug over te kunnen leidde tot de aanleg van een station op die plek (Lage Zwaluwe) en het ontstaan van een buurtschapje aldaar. Door de aanleg van de HSL moest dat dat buurtje overigens weer verdwijnen.

De vervoerslijnen concentreerden zich in het oostelijk deel van het grondgebied van de huidige gemeente en daar ontwikkelde zich dan ook de meeste bedrijvigheid. Het westelijk deel was minder goed ontsloten en behield daardoor het landelijke karakter.

Moerdijk knooppunt

Moerdijk, een knooppunt waar vervoersstromen bij elkaar komen en vervoersmiddelen met elkaar in contact gebracht worden en elkaar aanvullen. De “vervoersmodaliteiten”: water, weg, spoor en zelfs een buisleidingenstraat in de vorm van een tunneltje onder het Hollandsch Diep, komen op het grondgebied van Moerdijk samen. Dit geldt voor zowel personen als goederen, meer nog dan vroeger toen de veerpont en paard en wagen het vervoerssysteem bepaalden. Logisch want “beneden de Moerdijk” en “boven de Moerdijk” wordt uiteraard “in” Moerdijk met elkaar verbonden.
Bij de realisatie van de Deltawerken ontstond in 1964 een tweede verbinding met Zuid-Holland via de Haringvlietbrug.

Weg
Moerdijk heeft op haar grondgebied flink wat kilometers rijksweg. A16, A17 en A4 zorgen voor een wegverbinding tussen de Randstad en België (noord-zuid). De A16 geeft aansluiting op de A58 en A59 voor de west-oost verbinding. Het was de bedoeling dat de A59 vanuit Den Bosch door zou lopen tot het uiterste westen, naar Heijningen. Het gedeelte tussen Zonzeel en Noordhoek is echter nooit aangelegd.

Spoor
Twee spoorlijnen komen vlak voor het dorp Moerdijk samen. De lijn Rotterdam-Breda-Tilburg en de internationale lijn Rotterdam-Roosendaal en dan verder Antwerpen-Parijs. Doordat er sprake is van een groot snelheidsverschil wordt sinds de aanleg van de HSL een eerste onderscheid gemaakt tussen personenvervoer en goederenvervoer. De separate HSL ligt gebundeld met de bestaande spoorlijn en de A16 aan de oostrand van onze gemeente. Ook is daar een fly-over gebouwd (een ongelijkvloerse kruising van spoorlijnen), uniek voor ons spoorwegnet.

Van oudsher is Station Lage Zwaluwe, dat overigens sinds jaar en dag op het grondgebied van de gemeente Moerdijk ligt, een knooppunt waar een rangeeremplacement het samenstellen van treinstellen mogelijk maakt. Door een afzonderlijke lijn is station Lage Zwaluwe verbonden met het industrieterrein Moerdijk. Vroeger was er overigens ook nog een spoorverbinding naar de Langstraat (het “Halve Zolen Lijntje”) maar die is in 1972 opgeheven.

Water
Het belang van de vaarwegen de Mark en de Roode Vaart beperkt zich nu vooral tot pleziervaart. Er zijn overigens wel een paar bedrijventerreintjes aan deze vaarroutes: in Standdaarbuiten, bij Zwartenberg en de Huizersdijk. In Zevenbergen maken Caldic en Wolst (beide tot 2016) gebruik van hun ligging aan het water.

Aan de noord en noordoostkant van de gemeente zijn de waterwegen van internationaal belang. In het westen ligt Dintelmond, een haven voor pleziervaart en beroepsvaart. Aan de noordkant treffen we de Volkeraksluizen aan (het grootste sluizencomplex van West Europa) en natuurlijk de haven van het industrieterrein Moerdijk.

Via de Dordtse Kil is er een verbinding met de havens van Rotterdam en dat maakt Port of Moerdijk de 4e zeehaven van Nederland. Deze haven is niet alleen van belang voor de overslag van zeevaart op binnenvaart maar is ook een overslagpunt van water naar asvervoer, spoor(trein) en weg. Het is een zogenaamde “Schengenhaven” en daarmee grenspost van Europa.

Buisleiding
Vanaf het maaiveld slechts op een paar plekken zichtbaar loopt er nog een verkeers- en vervoersader door onze gemeente: de buisleidingstraat die de Maasvlakte verbindt met de havens van Antwerpen. Vooral voor de petrochemie van Rotterdam, Moerdijk en Antwerpen is deze ader van groot belang voor het vervoer van gas en vloeistoffen. Ondergronds, zonder files en een relatief veilige en snelle manier van transport van eindproducten en halffabricaten.

Naast transportmiddel voegt de leidingstraat een gigantische opslagcapaciteit toe die anders wellicht bovengrond gerealiseerd zou moeten worden.

Moerdijk knelpunt

Ondanks de veelheid en enorme capaciteit begint verkeer, vervoer en transport in Moerdijk te knellen zowel in kwaliteit als in kwantiteit.

De kwantiteit
• De belasting van het wegennet is een landelijk probleem, maar de samenklontering in West- Brabant en dus in Moerdijk is van een andere orde. De oversteek van zuid naar noord over het water begint te knellen. Is de Haringvlietbrug toereikend? De vraag lijkt ook niet of maar wanneer de Moerdijkbrug moet worden vervangen. Of wordt het een tunnel in plaats van de bestaande brug?
• Al jaren wordt er gestudeerd op de nieuwe ROBELlijn, die Rotterdam met België moet verbinden. Hierbij is scheiding van personenvervoer en goederen vervoer aan de orde. Een aparte spoorlijn voor goederenvervoer, wellicht langs de A17 om Zevenbergen en Oudenbosch te ontlasten?
• De haven van Moerdijk heeft in de toekomst wellicht meer capaciteit nodig. Voor de langere termijn moet rekening worden gehouden met verder doortrekken van de insteekhaven Roode Vaart
• De Volkeraksluizen zitten aan het maximum van hun capaciteit; de moderne schepen zijn breder en langer dan bij de aanleg van de sluizen kon worden voorzien. Op uitbreiding wordt gestudeerd. Of wordt het Hollandsch Diep weer open water en kunnen de sluizen komen te vervallen?
• De leidingstraat is “vol”. Gaan we een nieuwe straat aanleggen en zo ja, waar? Ondergrondse leidingen bieden immers veel voordelen.

De kwaliteit
Wegen, spoor, transport en vervoer leiden tot belasting van de leefomgeving. Ongebreideld uitbreiden is dus niet mogelijk. Maar ook nu al zijn er kwaliteitsknelpunten. De hoeveelheden gevaarlijke stoffen die worden vervoerd brengen risico’s met zich mee. Treinen kunnen niet steeds langer worden. De aanleg van een Logistiek Park tussen de A16 en de A17 zal ongetwijfeld tot meer vervoersbewegingen gaan leiden.

Bronnen:
– Isfridus de Groot, ‘Personen en feiten uit de geschiedenis van Zevenbergen’ (hfdst 19), uitg. M. Greven
– Oud Nieuws uit de geschiedenis van 700 jaar Zevenbergen, hfdst. verkeer en vervoer (1850-1950), uitg. Oudheidkundige Kring Zevenbergen

Bronnen illustraties:
– 1., 2. en 3. Bea Hoeks- de Laat